Fragment maszynopisu Edmunda Rogalskiego pt. „O mieście Kłecku”, przedstawiający rozwój kłeckiego podgrodzia oraz jego późniejsze zanikanie uwarunkowane poszukiwaniem nowego bardziej korzystnego miejsca mieszkalnego.
„Typowe i powszechne dla Wielkopolski położenie podgrodzia na płaskiej moczarowatej powierzchni terasy zalewowej i niecki, w klasycznej wprost postaci ukazuje nam je odkopane w 1937 r. podgrodzie w Kłecku.
W innych rejonach Polski natomiast powstawały podgrodzia na:
– skraju wyspy lub wzgórza
Jeden z tych zasadniczych typów bardzo dobrze obrazuje przykład Kłecka. Odkopane podgrodzie przylegało do grodu od strony południowo – wschodniej. Badania terenowe wykazały, że podgrodzie stanowiło odrębną jednostkę. Było ono bowiem od grodu oddzielone własnym wałem obronnym. Również gród miał od strony podgrodzia swój własny wał obronny od 5 – 6 m szeroki.
Stosunek podgrodzia do grodu jest więc tego rodzaju, że obydwie te jednostki – mimo bezpośredniego sąsiedztwa – stanowiły dla siebie odrębną całość.
Dyktowane to było niewątpliwie względami obronności. Niemniej jednak stosunek jaki zachodzi w Kłecku zdaje się przemawiać za tym, że gród był starszy od podgrodzia. O ile bowiem gród zajmuje małą ale naturalną wyniosłość lub wzniesiony został na usypisku o znacznej wysokości. To podgrodzie zabudowuje się wprost na moczarowatym podłożu wymoszczonym tylko odpowiednio drzewem.
W takich warunkach podgrodzie robi wrażenie osady doczepionej w późniejszych czasach do istniejącego grodu.
Przypadkowe odkrycia w Kłecku przemawiają za tym, że jeśli przy tym typie usytuowania podgrodzia do grodu obydwie jednostki zajmują terasę zalewową lub nieckę jeziorną wówczas podgrodzie znika całkowicie z powierzchni ziemi z chwilą powstania nowej osady, spełniającej te same funkcje ale w innych już warunkach terenowych.
Gród zaś zachowuje swe znaczenie jako siedziba władzy i punkt obronny.
Podgrodzie o tym typie co Kłecko na skutek zmniejszenia się warunków życia gospodarczego musiało ustąpić miejsca nowemu typowi osady o mniej ustronnym położeniu w stosunku do drogi a przede wszystkim posiadającemu lepsze warunki rozwoju na suchszych obszarach terasy dolnej.
I tak w Kłecku powstała poza obrębem podgrodzia otwarta osada o charakterze targowym. Względy obronności żywotnego jeszcze podgrodzia sprawiły, że obok podgrodzia na suchszym obszarze ale naprzeciwległym skraju niecki wzgl. Wełny pojawił się kościół a przy nim osada.
Następnie pomyślny rozwój takiej osady powoduje całkowity zanik podgrodzia. Nie nigdzie indziej, jak właśnie na przykładzie Kłecka można to najlepiej zaobserwować. Nastąpiło to w XI w”.